पुरुषांमधील सेक्स समस्या आणि उपचार

सेक्स समस्यांमुळे पुरुषांना फक्त शारीरिकच त्रास होत नाही तर त्यांचा आत्मविश्वास देखील कमी होत जातो. आणि अशा पुरुषांमधील अनेक समस्या आहेत ज्यांच्यावर वेळीच उपचार केले गेले नाही तर ते त्यांच्या उज्वल भविष्यासाठी फार धोकादायक देखील ठरू शकतात. अशाच पुरुषांमधील काही समस्या आणि त्यासोबतच त्यावर केले जाऊ शकणारे उपचार आम्ही तुमच्यासाठी पुरुषांमधील सेक्स समस्या आणि उपचार या प्रस्तुत Article च्या माध्यमातून घेऊन आलो आहोत.

पुरुषांमधील सेक्स समस्या आणि उपचार

पुरुषांमधील काही समस्या आणि त्यावर केले जाऊ शकणारे काही उपचार खालील प्रमाणे सांगितले आहोत.

नपुंसकता

पुरुषाच्या मनात सेक्सचा विचार आला तर त्याचे लिंग उत्तेजित होत असते किंवा स्पर्शाने देखील पुरुष सेक्ससाठी उत्तेजित होतो. अशा स्थितीत शरीरासोबतच लिंगात देखील रक्तप्रवाह वाढतो परंतू तुम्हाला माहिती आहे का की, उत्तेजित होण्यासाठी पुरूषांच्या शरीरात योग्य प्रमाणात हार्मोन्स असणेही गरजेचे असते. हे आवश्यक हॉर्मोन्स नसतील तर पुरुषांचा लिंग उत्तेजीत होणार नाही. जेव्हा हे घडत नाही तेव्हा त्या परिस्थितीला नपुंसकत्व असे म्हणतात. परंतु बहुतेक प्रकरणांमध्ये लोक गैरसमजाने देखील बळी पडतात की त्यांना नपुंसकत्वाची लक्षणे आहेत

नपुंसकतेवर उपचारात्मक उपाय

15 ग्रॅम तुळशीच्या बिया आणि 30 ग्रॅम पांढरी मुसळी यांच्या सर्वप्रथम मिश्रण तयार करून नंतर त्यात 60 ग्रॅम साखर कँडी बारीक करा, मिक्स करा आणि एखाद्या बाटलीत हे तयार झालेले चूर्ण ठेवा. हे चूर्ण ३ ते ५ ग्रॅम दुधासोबत सकाळ आणि संध्याकाळ सेवन करा.
10 ते 20 मि.ली पांढऱ्या कांद्याचा रस, 5-10 ग्रॅम मध आणि 1-3 मि.ली. आल्याचा रस आणि 1 ते 2 ग्रॅम तूप घेऊन हे सर्व एकत्र करून तयार झालेले मिश्रण 21 दिवस सेवन केरा ज्यामुळे तुम्हाला नपुंसकतेपासून आराम मिळेल.

200 ग्रॅम लसूण बारीक करून त्यात 600 ग्रॅम मध घालून स्वच्छ बाटलीत ठेवा, झाकण घट्ट बंद करा आणि गव्हाच्या गोणीत ठेवा. 31 दिवसांनी बाहेर काढा. आणि दररोज 40 दिवस 10 ग्रॅमच्या प्रमाणात सेवन करा यामुळे देखील तुम्हाला नपुंसकतेपासून आराम मिळेल.
15 वेलीची पाने, 2 बदामाचे दाणे आणि 150 ग्रॅम साखर बारीक करून त्यात पाणी घालून मंद आचेवर शिजवा. एक चतुर्थांश उरला की बाहेर काढा आणि थंड झाल्यावर सेवन करा

शीघ्रपतन

पुरुषांमधील सर्वात सामान्य समस्या म्हणजे शिघ्रपतन. पुरुषाने त्याच्या इच्छेविरुद्ध अचानक वीर्यस्खलन होणे याला शीघ्रपतन म्हणतात. शीघ्रपतनाची सर्वात वाईट घटना म्हणजे अशी आहे की, लैंगिक संभोग सुरू होताच किंवा त्यापूर्वी स्त्री च्या स्पर्शाने पुरुषाचा स्खलन होते.
ज्या पुरुषांना शीघ्रपतन आहे त्यांच्यासाठी आम्ही खालील प्रमाणे काही उपचार सांगितलेले आहेत त्यांचा नक्कीच तुम्ही वापर करा.

शीघ्रपतन वर उपचारात्मक उपाय

दालचिनी पावडर 2 ग्रॅम सकाळ संध्याकाळ दुधासोबत सेवन केल्याने वीर्याची पातळी वाढते आणि शीघ्रपतन देखील थांबते.
वेलची चे दाणे, गदा, बदाम, गाईचे लोणी आणि साखर सारख्या प्रमाणात एकत्र करून रोज सकाळी खाल्ल्यास धातू मजबूत होऊन शीघ्रपतनाची समस्या दूर होते.

धातूची कमजोरी

अनेक पुरुषांना धातूच्या कमकुवतपणाचा त्रास होत असतो. हा आजार जास्त कामुक विचार, पोर्नोग्राफी, अश्लील चित्रपट पाहणे इत्यादींमुळे होत असतो. अशा क्रियाकलापानंतर व्यक्ती अधिक कामुक वाटते आणि आपल्या इच्छा पूर्ण करण्यासाठी अनैसर्गिक सेक्स इत्यादींचा वापर करते. अनैसर्गिक सेक्समुळे त्याला अनेक समस्यांना सामोरे जावे लागते त्यातील एक म्हणजे धातूची कमजोरी. यामध्ये पुरुषाचे वीर्य पातळ होते त्यामुळे संभोग करताना लवकर स्खलन होते. लघवीबरोबर वीर्य बाहेर पडणे, लिंग अपूर्ण ताठ होणे, शिश्न तयार होण्यापूर्वी पडणे इत्यादी समस्यांना लैंगिक दुर्बलता म्हणतात.

धातूची कमजोरी वर उपचारात्मक उपाय

२-३ खजूर तुपात तळून रोज सकाळी खा आणि सोबत वरून वेलची, साखर घालून उकळलेले दूध प्या यामुळे धातू मजबूत होते.
वेलची आणि गदा पावडर, बदामाची दाणे, गाईचे लोणी आणि साखर यांचं एकत्र मिश्रण करून खाल्ल्याने धातू मजबूत होऊन वीर्य देखील घट्ट होते.
20 मिली ताज्या भारतीय गूसबेरीचा रस मधात मिसळून सेवन केल्याने धातू मजबूत होत असते

धातूचा स्त्राव किंवा लैंगिक स्त्राव

पुष्कळ पुरुषांना लघवी करायच्या पूर्वी किंवा लघवी केल्यानंतर लैंगिक स्त्राव सुरू होतो आणि जेव्हा ते शौचास करतांना जास्त जोर लावतात. धातूच्या स्रावाची ही समस्या पुरुषांमध्ये जास्त कामुकता आणि कामुक विचारांमुळे उद्भवते. या समस्येपासून तुम्हाला आराम मिळवायचं असेल तर तुम्ही आम्ही सांगितलेले उपचारात्मक उपाय वापरू शकता.

लैंगिक स्त्राव यांवर उपचारात्मक उपाय

20 ग्रॅम उडीद च्या डाळीचे पीठ घेऊन ते गाईच्या दुधात उकळावे आणि त्यानंतर त्यात थोडे तूप घालून कोमट होई पर्यंत ठेवावे आणि नंतर ते सेवन करावे असे नियमित महिनाभर सेवन केल्यास मूत्रमार्गातून होणारा रक्तस्राव थांबतो.
वेलचीच्या दाण्यांची सुमारे ३ रत्ती पावडर आणि भाजलेली हिंग तूप व दुधासोबत सेवन केल्यास लघवीत धातू कमी होत असल्यास फायदा होतो.
50 ग्रॅम वेलची, 10 ग्रॅम साखरेची मिठाई आणि 15 तुळशीच्या पानांचा उष्टा करून त्याचे नियमित सेवन करा.
तुळशीच्या मुळास वाळवून पावडर बनवा. एक ग्रॅम हे चूर्ण आणि एक ग्रॅम अश्वगंधा चूर्ण एकत्र करून खावे आणि त्यावर गाईचे दूध प्यावे.

सिफिलीस

सिफिलीस हा ट्रेपोनेमा पॅलिडम नावाच्या जीवाणूमुळे होणारा लैंगिक संक्रमित रोग (STD) आहे. सिफिलीसवर सहज उपचार केले जातात, परंतु बहुतेक संक्रमित लोकांना हे माहित नसते की त्यांना सिफिलीस आहे. सिफिलीसवर उपचार न केल्यास भविष्यात तुम्ही आंधळे देखील होऊ शकता, मानसिक संतुलन बिघडू शकते किंवा मृत्यूही होऊ शकतो. त्यामुळे सिफिलीसवर नक्कीच उपचार करा

सिफिलीस वर उपचारात्मक उपाय

मेंदीच्या पानांचा रस 40 मि.ली. ते बाहेर काढून त्यात 20 ग्रॅम साखर मिसळून तयार झालेले मिश्रण प्यायल्याने सिफिलीस बरा होतो.
क्रॉनिक सिफिलीसमध्ये अरणीच्या लहान पानांचा १५ मिलीग्राम रस घ्या. दिवसातून २-३ वेळा याचे सेवन केल्यास फायदा होतो.
धतुऱ्याच्या वाळलेल्या मुळाची पावडर तयार करून ठेवावी. सुपारीच्या पानात २ तांदूळ मिसळून सेवन केल्याने सिफिलीस बरा होतो.

गोनोरिया

गोनोरिया हा संसर्गजन्य लैंगिक रोग आहे. हे Neisseria gonorrhoeae नावाच्या जीवाणूमुळे होते, जे पुरुष आणि स्त्रियांमध्ये पुनरुत्पादक मार्गाच्या उबदार आणि ओल्या भागात सहज आणि वेगाने वाढते. त्याचे बॅक्टेरिया तोंड, घसा, डोळे आणि गुदद्वारातही वाढतात. या आजाराने ग्रस्त असलेल्या व्यक्तीशी लैंगिक संबंध ठेवणाऱ्या पुरुष आणि स्त्रियांमध्ये गोनोरिया होतो.

गोनोरिया वर उपचारात्मक उपाय

चंदनाचे तेल हे प्रमेहावर रामबाण उपाय आहे. त्याचे 4-6 थेंब गाळून सकाळ-संध्याकाळ घेतल्यास 5-6 दिवसांत गोनोरिया बरा होतो.
5 ग्रॅम गुलाबाची पाने घ्या आणि त्यांना रात्री 250 मिली पाण्यात भिजू टाका आणि ते सकाळी ठेचून गाळून त्यात साखर घालून प्या. याने सुद्धा गोनोरिया बरा होतो.

शरीरदोषांमुळे लैंगिक समस्या

 स्त्रियांच्या लैंगिक समस्या

बालविवाह

योनिमार्गावरचा पडदा

योनिमार्गाचा कोरडेपणा

शरीरसंबंध करताना वेदना

संप्रेरकसंस्थेचे आजार

पुरुष शरीरदोष

संप्रेरकसंस्थेचे आजार

अंडगोलांची अपुरी वाढ

शिश्न वाकडे असणे

शिश्नाची त्वचा मागे न जाणे

व्रण आणि जंतुदोष

औषधांचे दुष्परिणाम

यकृताचे आजार

व्यसने

वाढते वय

स्त्रियांच्या

 लैंगिक समस्या

स्त्रियांच्या लैंगिक समस्या

बालविवाह*

बालविवाहामुळे मुलींना अकाली शरीरसंबंधाला सामोरे जावे लागते. इजा होणे, अकाली गर्भधारणा, मैथुनाविषयी भीती, इ. दुष्परिणाम त्यामुळे होतात. लहान वय असल्याने कुटुंबात गौण स्थान निर्माण होते व ते बरीच वर्षे कायम राहते; स्त्री-पुरुष संबंधात यामुळे एक उच्च-नीचता तयार होते. बालविवाह हरप्रयत्नाने टाळले पाहिजेत

योनिमार्गावरचा पडदा

काही जोडप्यांना योनिमार्गावरच्या पडद्याची कल्पना नसते. पडदा न फाटल्याने शिश्नाचा योनिमार्गात प्रवेश होत नाही, शरीरसंबंध वरवरचा येतो. यामुळे आनंद मिळणे तर दूरच;गर्भ राहणेही शक्य नसते. योनिमार्गाच्या तपासणीत हे कळून येते. सर्वसाधारणपणे हा पडदा पहिल्या संबंधातच पूर्णपणे फाटतो. 1-2 दिवस त्यातून किंचित रक्तस्राव होतो पण तो थांबतो. हस्तमैथुनानेही हा पडदा फाटू शकतो.

योनिमार्गाचा कोरडेपणा

काही स्त्रियांना योनिमार्गात (कोरडेपणा) स्त्राव कमी असल्यामुळे शरीरसंबंधात अडचण व वेदना होते. शिश्न आतमध्ये नीट शिरू शकत नाही. ब-याच वेळा 'भीती' हेच याचे कारण असते. खोबरेल तेल लावून तात्पुरती ही समस्या सुटू शकते. मैथुनोत्सुक स्त्रीच्या योनिमार्गात आपोआप स्त्राव पाझरतात. त्यामुळे मैथुनाअगोदरच्या कामक्रीडेचे महत्त्व आहे. स्त्रावाचे प्रमाण स्त्रीबीज निर्माण होण्याच्या दिवसांत साहजिकच जास्त असते; त्यानंतर ते थोडे कमी कमी होत जाते. पाळी कायमची थांबल्यानंतर योनीमार्ग कोरडा होत जातो.

शरीरसंबंध करताना वेदना

योनिमार्गाचा जंतुदोष-दाह मूत्रमार्गाचा दाह किंवा ओटीपोटात काहीतरी जंतुदोष असणे,गर्भाशयाच्या तोंडाला सूज असणे किंवा योनिमार्गात जखमा हे वेदनेमागचे प्रमुख कारण असते. अशा स्त्रीची आतून तपासणी करताना याच प्रकारची वेदना होते. योग्य उपचाराने ही तक्रार दूर होऊ शकते.

संप्रेरकसंस्थेचे आजार

मधुमेह, गलग्रंथीचे आजार व इतर संप्रेरक ग्रंथीच्या बहुतेक आजारात स्त्रियांच्या कामेच्छा कमी होतात. योग्य तपासणीअंती दोष कळू शकतो.

जननसंस्थेतल्या गाठी /कर्करोग यामुळे मैथुनक्रियेत अडथळा येतो.

पुरुष शरीरदोष

संप्रेरकसंस्थेचे आजार

मधुमेह, गलग्रंथी व इतर संप्रेरकसंस्थांचे आजार एकूण लैंगिक इच्छा कमी करतात. मध्यम किंवा उतार वयात लैंगिक इच्छा अचानक कमी झाली तर मधुमेहासाठी तपासणी करून घ्यावी.

अंडगोलांची अपुरी वाढ

वृषण-अंडगोलांची वाढ कमी असल्यास पुरुषी लक्षणे कमी प्रमाणात दिसतात (दाढी-मिशा, काखेतले केस कमी असणे, आवाज बायकी असणे, स्तन थोडे मोठे असणे, इ.)

शिश्न वाकडे असणे

काही जंतुदोषांमुळे शिश्न वाकडे होते, अशाने शरीरसंबंधात अडचण निर्माण होते.

शिश्नाची त्वचा मागे न जाणे

साधारणपणे शिश्नाच्या कातडीचे छिद्र पुरेसे मोठे असल्यामुळे त्वचा मागे जाऊन शिश्नाचा बोंडाचा भाग उघडा होतो. शिश्न ताठरण्यासाठी हा भाग उघडा होणे उपयुक्त असते. संबंधानंतर त्वचा पूर्वीप्रमाणे पुढे आणता येते. (सुंता करताना ही त्वचा काढून टाकली जाते.) जर त्वचेचे पुढचे छिद्र लहान असेल तर त्वचा मागे जाऊ शकत नाही. क्वचित ही त्वचा मागे गेलीच तर ताठरलेल्या शिश्नावर आवळून अडकते. यामुळे खूप सूज येते. असे पुरुष शरीर संबंधाला साहजिकच धास्तावतात.

व्रण आणि जंतुदोष

लिंगसांसर्गिक किंवा इतर जंतुदोषांमुळे शिश्नावर व्रण, पू, सूज, गाठी, पुरळ असे विकार निर्माण होऊन लैंगिक क्रिया अवघड व वेदनादायक होते.

औषधांचे दुष्परिणाम

फीट (मिरगी), अतिरक्तदाब, मानसिक आजार यावरचे बहुतेक औषधोपचार यामुळे लैंगिक इच्छा मंदावते. सर्व रुग्णांना ही माहिती नीटपणे सांगितली पाहिजे.

यकृताचे आजार

यकृताचे कामकाज मंदावल्यामुळे (उदा. कावीळ) लैंगिक इच्छा कमी होते.

---

---

बालकांच्या आरोग्याच्या सामान्य समस्या

 बालकांच्या आरोग्याच्या सामान्य समस्या

नवजात अर्भकांना होणारी कावीळ

लक्षणे

उपचार

काही महत्वाच्या गोष्टी

जन्मावेळी वजन कमी असणे

संक्रामक रोग

बालकांच्या आरोग्याची निगा

गर्भाची काळजी

नवजात बाळाची काळजी

अर्भकं, बालकं आणि शालेय-पूर्व मुलांची निगा

वाढ आणि विकास यांच्यावर देखरेख ठेवणे

बालकाची वाढ

वाढीची पध्दत

बाळाचा विकास

नवजात अर्भकांना होणारी कावीळ

नवजात अर्भकांना होणार्या काविळीची व्याख्या

पित्तामुळे व बिलिरुबिनमुळे बाळाची त्वचा तसेच डोळ्यांतील पांढरा भाग (स्क्लेरे) पिवळा पडणे. नवजात अर्भकांना काही प्रमाणात कावीळ होणे सर्वसामान्य असते. ही कावीळ होते कारण लाल रक्तपेशींच्या विभाजनामुळे रक्तात बिलिरुबिन सोडले जाते आणि नवजात अर्भकाची लिवर म्हणजे यकृत सुरुवातीस पुरेशा गतीने काम करीत नसल्याने चयापचय क्रियेद्वारे बिलिरुबिन लघवीद्वारे सोडण्याचे काम कार्यक्षमतेने करू शकत नाही. ही कावीळ जन्मानंतरच्या दुसर्या ते पाचव्या दिवशी आढळून येते आणि कालांतराने नाहीशी होते.

नवजात अर्भकांच्या ह्या काविळीस निओनॅटल हायपरबिलिरुबेनेमिया किंवा फिजिऑलॉजिक जॉन्डिस असेही म्हणतात.

नवजात अर्भकांच्या ह्या काविळीत काळजी करण्याजोगे फारसे काही नसते. ही कावीळ जन्मानंतरच्या दुसर्या ते पाचव्या दिवशी आढळून येते. पूर्ण दिवसांच्या बाळामध्ये ती सुमारे ८ दिवस टिकते तर अपुर्या दिवसांच्या बाळांमध्ये १४ दिवस.

ही कावीळ होते कारण लाल रक्तपेशींच्या विभाजनामुळे रक्तात पिवळ्या रंगाचे बिलिरुबिन हे द्रव्य सोडले जाते आणि नवजात अर्भकाची लिवर म्हणजे यकृत सुरुवातीस पुरेशा गतीने काम करीत नसल्याने चयापचय क्रियेद्वारे बिलिरुबिन लघवीद्वारे सोडण्याचे काम कार्यक्षमतेने करू शकत नाही. हा पिवळा रंग साठत राहतो आणि कालांतराने त्वचेवर दिसू लागतो. त्यामुळे दोन दिवसंचे अर्भक पिवळ्या रंगाचे दिसल्यास त्याविषयी फार चिंता करू नका.

लक्षणे

त्वचा पिवळी पडणे

डोळ्यांतील पांढरा भाग व नखांची मुळे पिवळी होणे

बाळ नेहमीपेक्षा जास्त काळ झोपते.

उपचार

सौम्य कावीळ १० दिवसांत नाहीशी होते. मात्र तिची एकंदर तीव्रता कमी करण्यासाठी हे उपचार करणे आवश्यक आहे -

बाळाला शक्यतितके आईचे दूध द्या.

बाळाला अप्रत्यक्षपणे सूर्यप्रकाश मिळू द्या. पातळ कापडाचा पडदा असलेल्या खिडकीजवळ बाळाचा पाळणा किंवा पलंग ठेवा.

बिलिरुबिनचे विभाजन करण्यासाठी बाळाला ‘लाइट द्या’ म्हणजेच प्रकाशऔषधीचे उपचार करा. ह्यासाठी साधारणपणे निळा दिवा वापरतात. हिरवा दिवा बिलिरुबिनच्या विभाजनास अधिक चांगला असतो परंतु त्या प्रकाशात बाळ अगदीच आजारी दिसत असल्याने कोणी तो फारसा वापरीत नाही.

गंभीर स्थितीमध्ये मात्र रक्त बदलावे लागते (ब्लड ट्रांस्फ्यूजन).

यकृताने जास्त कार्यक्षमता दाखवून पिवळा रंग दूर करावा ह्यासाठी विशिष्ट औषधे देणे

टीप - कावीळ २ आठवड्यांपेक्षा जास्त टिकल्यास मात्र बाळाच्या मेटॅबोलिक स्क्रीनची गॅलेक्टोसेमिया आणि कंजेंटियल हायपोथायरॉडिझमसाठी तपासणी करा. कुटुंबियांमध्ये रोगाचा काही पूर्वइतिहास आहे का हे तपासा. बाळाचे वजन कसे वाढते आहे ते पहा. बाळाच्या शी चा रंग तपासा.

काही महत्वाच्या गोष्टी

एका पाहणीत असे दिसले आहे की नवजात अर्भकांमधील ही कावीळ होण्याचे प्रमाण मुलींपेक्षा मुलांमध्ये जास्त असते. परंतु ह्याचा बिलिरुबिन तयार होण्याच्या प्रमाणाशी काही संबंध नाही कारण ते प्रमाण दोघांमध्ये सारखेच असते.

संशोधक म्हणतात की बाळाला प्रखर सूर्यप्रकाश दिला गेल्यास त्याच्या त्वचेवर तीळ किंवा चामखीळ उठू शकतात. डॉक्टरी भाषेत ह्यांना मेलानोसायटिक नेवी असे म्हणतात. म्हणूनच बाळाला लाइट देताना काळजी घेण्याचा सल्ला पालकांना दिला जातो.

जॉन हॉपकिन्स विद्यापीठाने असे सिद्ध केले की त्वचा पिवळी करणारे बिलिरुबिन हे द्रव्य वास्तविक शक्तिशालि अॅन्टिऑक्सिडंट आहे आणि ते बाळाच्या पेशींना सुरक्षित ठेवते. म्हणजेच ही कावीळ पेशींना संरक्षण देणारी भिंतच आहे. अर्थात् कविळीवरचे उपचार केले गेलेच पाहिजेत.

जन्मानंतरच्या काही दिवसांत बाळाला पाणी पाजू नका, त्यामुळे कावीळ वाढते. आईचे दूध देणे सर्वोत्तम.

जन्मावेळी वजन कमी असणे

चांगला पोषाहार असलेल्या मातांना झालेल्या बाळांचे जन्मतः वजन सामान्यतः ३-५ किलो असते. परंतु भारतीय नवजात मुलांचे सरासरी वजन २.७ ते २.९ किलो असते. जन्माच्या एक तासाच्या आत बाळाचं वजन नोंदवणं अत्यंत महत्वाचं आहे. त्यामुळे त्याची वाढ आणि जगण्याची शक्यता यांचं निदान करता येतं. जगभरात जन्मावेळी वजन कमी असण्याची व्याख्या २.५ किलोपेक्षा कमी असणं अशी केली जाते ( २.४९९९ पर्यंत आणि त्यासह). हे वजन शक्यतो त्याच्या जन्माच्या एक तासाच्या आत आणि जन्मानंतर त्याच्या वजनात काही कपात होण्याआधी नोंदवलेलं असावं. बाळ हे पूर्ण कालावधीचं किंवा मुदतीपूर्वी जन्मलेलं असू शकतं. जन्मावेळी वजन कमी असणा-या बाळांचे दोन प्रकार आहेत.

मुदतीपूर्वी जन्मलेली बाळं: ज्या बाळांचा जन्म मुदतीपूर्वी किंवा वेळेपूर्वी म्हणजेच, गर्भधारणेच्या ३७ आठवड्यांच्या काळापूर्वी झालेली बाळं या प्रकारात येतात. त्यांची गर्भावस्थेतील वाढ ही सामान्य असू शकते. म्हणजेच, त्यांचं वजन, लांबी आणि विकास हे सामान्य पातळीत असतात आणि नवजात अवस्थेत असताना आणि त्यानंतर योग्य काळजी घेतली तर दुस-या त्यांचा तिस-या वर्षापर्यंत चांगला विकास होतो. मुदतीपूर्वी झालेली प्रसुती ही एकापेक्षा अधिक गर्भ असणे, तीव्र संक्रमण, विषबाधा, अल्पवयात गर्भधारणा, अंगमेहनतीची कामं इत्यादी कारणांमुळं होते. अनेक प्रकरणांमध्ये, त्याची कारणं कळू शकत नाहीत.

मुदतीच्या तुलनेनं लहान (एसएफडी): अशी बाळं ही मुदत पूर्ण करुन किंवा मुदतीपूर्वी जन्मलेली असतात. त्यांचं वजन हे त्यांच्या गर्भावस्थेतील काळाच्या १० टक्क्यांहून कमी असतं. विकसनशील देशांमधील बहुतांश कमी वजनाची बाळं ही या प्रकारात मोडतात. त्याची अनेक कारणं आहेत. त्यामधे, माता, गर्भ आणि नाळ यांच्याशी निगडीत घटक आहेत. मातेशी निगडीत घटकांमधे, कुपोषण, तीव्र अशक्तपणा, वय लहान असणं, बांधा लहान असणं, एकापेक्षा अधिक गर्भ असणं, लागोपाठ मुलांचा जन्म होणं, उच्च रक्तदाब, विषबाधा आणि हिवताप यांचा समावेश होतो. यापैकी बहुतांश कारणं ही महिलांचा आणि एकंदर लोकांचा निम्न सामाजिक-आर्थिक आणि शिक्षणाचा दर्जा यांच्याशी निगडीत असतात. गर्भाशी निगडीत घटक असे आहेतः- अनेक गर्भ असणं, गर्भाशयात संक्रमण, गर्भाची विकृती आणि जनुकीय विकृती. नाळेशी निगडीत घटकांमधे, नाळेची विकृती आणि अपुरेपणा.

जन्मावेळी वजन कमी असणं ही एक जगभरातील समस्या आहे. परंतु त्याचं प्रमाण हे अतिप्रगत देशांमधे ४ टक्के ते विकसनशील देशांमधे ३० टक्के इतकं असतं. बहुतांश अशी बाळं ही मुदतीच्या तुलनेनं लहान असतात. त्यातून महिलांचं निकृष्ट आरोग्य आणि सामाजिक-आर्थिक दर्जा दिसून येतो.

जन्मावेळी वजन कमी राहणे टाळण्यासाठी पुढील उपाय केले जातातः

प्रसुतीपूर्वी नियमित चांगली निगा घेणे

सर्व गर्भवती महिलांची नोंदणी लवकर करणे आणि धोका असलेल्या महिला शोधून काढणे

आहाराचं प्रमाण सुधारणे – चांगल्या संयुक्त आहारासाठी प्रोत्साहन देणे, पूरक आहार देणे, लोह आणि फॉलीक असिडच्या गोळ्या वाटणे.

मधुमेह, उच्च रक्तदाब इत्यादीसारख्या असंक्रामक रोगांचं निदान आणि उपचार.

धूम्रपान, स्वतःहून औषधं घेणे आणि भोंदू वैद्याकडून उपचार घेणं टाळणे.

लहान कुटुंब ठेवणे, दोन मुलांत योग्य अंतर ठेवणे आणि गर्भधारणेचं नियोजन.

महिलांच्या सामाजिक-आर्थिक दर्जा सुधारणे.

लिंगभेद टाळण्याचा प्रचार करणे

जन्मावेळी वजन कमी असण्यावर उपचार आणि निगाः उपचाराचं नियोजन आणि निगा पुढीलप्रमाणं आखण्यात आली आहेः

संस्थात्मक स्तरः किलोपेक्षा कमी वजन असलेल्या बाळांना रुग्णालयांच्या दक्षता विभागात ठेवून त्यांचा ऑक्सिजनचा पुरवठा, तापमान आणि आर्द्रता नियंत्रित केली जाते. त्यामुळं अशा बाळांना ताबडतोब रुग्णालयात दाखल करणं गरजेचं असतं.

घरगुती स्तरावरः २-२.५ किलो वजनाच्या बाळांची देखभाल ही आरोग्य कार्यकर्त्यांच्या देखरेख आणि मार्गदर्शनाखाली घरगुती स्तरावर करता येते. बाळाला उब, अन्न पुरेसं आणि वारंवार दिलं जाणं आणि संक्रमण टाळण्याची निगा देण्याची खात्री करावी. त्यांच्या वजनातून समाधानकारक प्रगती दिसून आली पाहिजे.

कुपोषणः कुपोषण हे अपु-या आणि असंतुलीत आहारामुळं होतं. प्रथिनांच्या उर्जेचं कुपोषण ही मोठी समस्या आहे. जन्मावेळी वजन कमी असणं ही एक जागतिक समस्या आहे. राष्ट्रीय पोषाहार संस्थेच्या १९९२-९३ च्या अहवालानुसार, कुपोषणाशी निगडीत सर्वात धोक्याच्या स्थितीत असणारा गट हा सहा महिने ते दोन वर्षे या काळातील असतो.

त्यामुळे बाळाची प्रतिकार शक्ती कमी झाल्यानं बाळ संक्रमणांला प्रवण होतं. कुपोषण टाळणं महत्वाचं आहे कारण त्यामुळं वाढ आणि विकास खुंटतो, पोषाहाराच्या कमतरतेच्या आणि त्यासंबंधीच्या समस्या होतात आणि त्यासाठी खर्चिक उपचार करावे लागतात.

बाळ जन्मल्यानंतर ५-६ महिने त्याच्या मागणीनुसार केवळ स्तनपान करवणं.

गाईचं दूध, फळं, मऊ शिजवलेला भात, अन्य कडधान्यं आणि डाळी यांसारखं पोषक घटकांनी समृध्द असलेलं अन्न ५-६ महिन्यानंतर स्तनपानाला पूरक आहार म्हणून देण्यात यावं.

कडधान्यं, डाळी, भाज्या, फळं, दूध आणि दुधाचे पदार्थ यांचा समावेश असलेला संपूर्ण आहार.

नवजात मुलींना योग्य आणि पुरेसा आहार मिळण्याची खात्री करणं.

पोषणाची कोणतीही कमतरता असल्यास ती लवकर शोधून काढणं आणि त्याच्यावर योग्य उपचार करणं.

संक्रामक रोग

संक्रामक रोग मोठ्या संख्येनं असून ते मुलांमधे सामान्यतः आढळतात तसंच त्यामुळं त्यांच्या मृत्युला कारण बनतं. त्यामधे अतिसार, तीव्र श्वसानाचं संक्रमण, कांजिण्या, डांग्या खोकला, घटसर्प, पोलियो, धनुर्वात आणि क्षयरोग यांचा समावेश होतो. १९९७ च्या आकडेवारीनुसार, अतिसाराशी निगडीत समस्यांमुळं विकसनशील देशांमधे पाच वर्षांखालील १९ टक्के बालकं दगावतात, त्यापैकी १३ बालकं एकट्या पोलिओमुळे मरतात.

अपघात आणि विषबाधाः अपघात आणि विषबाधा ही मुलांची एक सामान्य समस्या आहे कारण घरी, रस्त्यावर, शाळा इत्यादी ठिकाणी ते यांना बळी पडू शकतात. त्यांना भाजल्याच्या जखमा होतात, पाण्यात बुडतात, विषबाधा होते, इलेक्ट्रीक शॉक बसतो, रस्त्यावर अपघात होतात इत्यादी.

बालकांच्या आरोग्याची निगा

बाळाच्या जन्माच्या आधीपासून ते प्रत्यक्ष जन्मापर्यंत आणि त्यानंतर वयाच्या ५व्या वर्षापर्यंत ही निगा घ्यायची असते. पाचव्या वर्षानंतर, बाळाच्या आरोग्याची काळजी ही शालेय आरोग्य कार्यक्रमाच्या चमूनं घ्यायची आहे. एमसीएच सेवांसाठी काम करणारे आरोग्यसेवक हे या शालेय आरोग्य चमूचा भाग असतील अथवा नसतील.

बाळाच्या आरोग्याची निगा ही एखाद्या मुलीच्या जन्मापासूनच सुरु होते जी पुढे भविष्यात आणखी एका बाळाची माता बनणार असते. यामधे तिचा कोणताही भेदभाव न करता तिच्या आरोग्याची काळजी घ्यायची असते. मुलींसाठीच्या आरोग्य निगेमधे, जन्मापासून २८ दिवसांपर्यंत नवजात निगा, १ महिना ते १२ महिन्यापर्यंत अर्भकाची निगा, एक वर्ष ते दोन वर्षापर्यंत आणि दोन वर्षापासून शालेयपूर्व मुलांची निगा यांचा समावेश होतो. बालकांच्या आरोग्य सेवेची उद्दीष्टं पुढीलप्रमाणं आहेतः

प्रत्येक बालकाला पुरेशी निगा आणि योग्य पोषाहार मिळणं

त्यांची वाढ आणि विकास यांच्यावर देखरेख ठेवणं, त्यातील बदल शोधून काढणं आणि त्यावर वेळीच उपचार करणं

आजारपण हे तत्काळ शोधून काढून त्यावर उपचार करणं म्हणजे तो आणखी वाढणार नाही.

प्रशिक्षित व्यक्तींद्वारे निगा

माता आणि कुटुंबातील सदस्यांना, मुलांच्या सुदृढ वाढीसाठी प्रशिक्षित करणं

बालपणातील विविध अवस्थांमधील आरोग्य निगा इथं सांगण्यात आली आहे.

गर्भाची काळजी

गर्भधारणेदरम्यान निगा घेण्याचा एक उद्देश असा आहे की एक पक्व, जिवंत आणि सुदृढ बालक जन्माला येणं. त्यामुळं जन्मानंतर निगा घेण्याचा उद्देश केवळ मातांची काळजी घेऊन त्यांची आरोग्य समस्या टाळणं हा नसून बाळाचं वजन कमी राहण्यानं उद्भवणा-या समस्या टाळणं, अर्भकाचा श्वास गुदमरणं, गर्भात जन्मजात त्रुटी इत्यादी टाळण्याचाही त्याचा उद्देश आहे.

नवजात बाळाची काळजी

नवजात बाळाची काळजी जन्मापासून ते २८ दिवसांपर्यंत घ्यायची असते. या काळातली निगा ही अत्यंत महत्वाची असते कारण नवजात बाळाच्या मृत्युची शक्यता टाळण्यासाठी त्याची मदत होते. या काळात दिली जाणारी ही निगा, प्रसुतितज्ञ, बालरोगतज्ञ, परिचारक यांचा समावेश असलेल्या चमूनं द्यायची आहे. जन्मानंतर पहिल्या आठवड्यांत द्यावयाची निगा आणि विशेषतः पहिल्या २४-४८ तासांमधील निगा ही अत्यंत महत्वाची असते कारण या काळातील हलगर्जीपणामुळं मृत्युदर वाढतो. नवजात बाळांची योग्य ती निगा घेतल्यास, ५०-६० टक्के अर्भकांचे मृत्यु टाळता येतात आणि यापैकी अर्धे मृत्यु हे त्यांच्या आयुष्याच्या पहिल्या आठवड्यात टाळता येतात. नवजात बाळ आणि त्यानंतर त्याची घ्यावयाची निगा यांची चर्चा गर्भधारणा आणि जन्मानंतरच्या निगेसोबत याआधीच करण्यात आली आहे.

अर्भकं, बालकं आणि शालेय-पूर्व मुलांची निगा

अर्भकं, बालकं आणि शालेय-पूर्व मुलांना ५ वर्षाखालील मुलांच्या श्रेणीत टाकता येईल. वस्तुतः, या अवस्था पाच वर्षाखालील वाढ आणि विकासाच्या निश्चित अशा अवस्था आहेत. या सर्व वयोगटातील बालकांची निगा सोयीच्या दृष्टीनं एकत्रितपणे करण्यात आली आहे. ही निगा एका वयोगटातून दुस-या वयोगटात सातत्यानं घ्यावयाची आहे आणि या निगेचे घटक एकसमानच आहेत. आरोग्य केंद्र आणि दवाखान्यांमधे एकाच प्रकारच्या आरोग्य चमूतर्फे ही निगा दिली जाते.

वाढ आणि विकास यांच्यावर देखरेख ठेवणे

बालकांची वाढ आणि विकास यांच्यावर सातत्यानं देखरेख ठेवणं अत्यंत महत्वाचं आहे. त्याद्वारे मुलाचं आरोग्य आणि पोषाहार यांचा दर्जा सूचित होतो. सामान्य वृध्दी आणि विकासात काही फारकत झाली आहे का ते शोधता येतं आणि घरगुती तसंच आरोग्य केंद्राच्या पातळीवर वेळीच उपचार करता येतात.

बालकाची वाढ

बालकाची वाढ म्हणजे त्याच्या शरीराचा आकार वाढणे जो त्याचं वजन, उंची (बाळाची लांबी), डोकं, हात आणि छातीचा घेर यांच्याद्वारे मोजला जातो. ही मोजमापं संदर्भ मानकांशी जुळवली जातात आणि ती सामान्य पातळीत आहेत की नाही (दोननं अधिक, उणेचा फरक) ते ठरवता येतो. ही मोजमापं टक्केवारीच्या हिशेबानंही जुळवून पाहता येतात. उदाहरणार्थ, ५० टक्केवारीची मर्यादा ही तिसरा टक्क्यांश समजली जाते आणि ९७ हा चौथा टक्क्यांश मानला जातो. या दोन मर्यादांच्या आत असणा-या मुलांच्या वजनाला सामान्य पातळीतील वजन समजलं जातं.

भारतीय वैद्यकीय संशोधन परिषद, विविध स्तरांतील लोकांचा अभ्यास करुन भारतीय मुलांसाठी संदर्भात्मक मानकं ठरवत असते. जागतिक आरोग्य संघटनेनं देखील ५ वर्षाखालील मुलांसाठी संदर्भात्मक मानंक निश्चित केली असून ती जगभरात वापरली जातात.

या वाढीच्या तक्त्याचे अनेक फायदे आहेत, त्याचा पुढीलप्रकारे फायदा होतोः

बालकाचं वजन आणि वाढ यांची नियमित नोंद ठेवणे आणि त्यात मातेचा क्रियाशील सहभाग घेणे

मुलांमधील कुपोषणाची पातळी निश्चित करणे

विशिष्ठ स्तराच्या कुपोषणानुसार शिफारसकृत कृती करणे.

नियमितपणे वजन नोंदवणे आणि प्रतिबंध तसंच कुपोषणाचं नियंत्रण यांच्या महत्वाबाबत माता तसंच आरोग्य सेवकांचं शिक्षण

बालकांमधील कुपोषणासाठी सुधारणा उपायांची परिणामकारकता तपासून पाहणे

वाढीची पध्दत

वयोगटानुसार मुलांची वाढ वेगवेगळी असते आणि प्रत्येक वयोगटातील मुलासाठी अंतर्गत आणि बाह्य घटकांनुसार ती बदलते. शरीराच्या मोजमापाच्या संदर्भात ही वाढ एक निश्चित रचना / मार्ग घेते. याची संक्षिप्त चर्चा पुढं करण्यात आली आहे. सामान्यतः, वयाच्या पहिल्या वर्षात सुदृढ आणि चांगल्या पोषित मुलांची वाढ जोमानं होते.

वजनः जवळपास सर्वच बालकांचं वजन जन्मानंतर पहिल्या ३ ते ४ दिवसांतच कमी व्हायला लागतं आणि ७-१० दिवसांनंतर पुन्हा वाढायला लागतं. वजनातील ही वाढ पहिल्या तीन दिवसांत दररोज २५-३० ग्रॅम्स असते, त्यानंतर ती कमी गतीनं होते. सामान्यतः बाळाचं वजन पाच महिन्यात जन्माच्यापेक्षा दुप्पट होतं आणि एका वर्षात तिप्पट होतं. याला अपवाद म्हणजे जन्मावेळी कमी वजन असणा-या बाळांचा.

जन्मावेळी कमी वजन असणा-या बाळांचं वजन एका वर्षात चौपट वाढू शकतं. एका वर्षानंतर, वजनातील ही वाढ फार जलद होत नाही.

अनेक मुलांचं पहिल्या पाच ते सहा महिन्यातील बाळसं हे चांगलं असतं आणि त्यावेळी वजन दुप्पटीनं वाढतं. परंतु त्यानंतर, बाळसं कमी व्हायला लागतं म्हणजेच कमी-जास्त होऊ लागतं. याचं कारण असं की, बाळासाठी केवळ स्तनपानच पुरेसं नाही. स्तनपानासोबतच याआधी चर्चा केल्यानुसार अतिरीक्त अन्नपदार्थ देण्यात यावेत.

बाळाचं वजन हे त्याच्या उंचीवर अवलंबून असतं. बाळाचं वय सामान्य पातळीत आहे की नाही ते ठरवणं महत्वाचे आहे. बाळाचं वय हे उंचीच्या तुलनेत अधिक किंवा कमी असू शकतं. उंचीच्या तुलनेत कमी वय याचा अर्थ कुपोषण झाल्याचं दर्शवतो.

उंचीः बाळाच्या वाढीचं आणखी एक मोजमाप म्हणजे उंची. नवजात बाळाची उंची ही ५० सेंटीमीटर (२० इंच) असते. पहिल्या वर्षात उंची २५ सेंटीमीटरनं वाढते, दुस-या वर्षात ती १२ सेटीमीटरनं. तिस-या, चौथ्या आणि पाचव्या वर्षात अनुक्रमे ९, ७ आणि ६ सेटीमीटरनं वाढते. उंची ही वयाच्या मानानं कमी असेल तर ते वाढ खुंटण्याचं लक्षण आहे. वयाच्या विरुध्द उंची ही कुपाषोणामुळं तत्काळ प्रभावित होत नाही. तीव्र कुपोषण झालं तर ती कमी राहते. उंची अचूकपणे नोंदवणं अत्यंत महत्वाचं आहे.

डोकं आणि छातीचा घेरः ही देखील वाढीच्या नोंदीची मोजमापं आहेत. जन्मावेळी डोक्याचा घेर हा अंदाजे ३४ सेंटीमीटर (१४ इंच) असतो. ६व्या-९व्या महिन्याच्या तुलनेत तो केवळ २ सेंटीमीटरनं जास्त असतो. या वयानंतर, छातीचा घेर वाढत जातो आणि डोक्याच्या घेरापेक्षा मोठा होत जातो. मूल हे कुपोषित असेल तर, छातीचा घेर वाढण्याची क्रिया ही ३-४ वर्षांनी उशीरा सुरु होते.

दंडाचा घेरः हे मोजमाप एकदम सोपं आणि उपयुक्त आहे. दंडाचा मधल्या भागाचा घेर हात शरीराच्या बाजूला शिथील अवस्थेत असताना मोजला जातो. मोजमापाची टेप ही हलकेच पण न हलता दंडाभोवती गुंडाळावी, दाबू नये. जन्मापासून एक वर्षापर्यंत हा घेर त्वरेनं वाढतो – ११-१२ सेंटीमीटरपर्यंत. त्यानंतर ५व्या वर्षापर्यंत, तो चांगल्या पोषित मुलांमधे अंदाजे १६-१७ सेंटीमीटर असा स्थिर राहतो. सामान्य पातळीच्या ऐंशी टक्के कमी म्हणजे अंदाजे १२.८ सेंटीमीटर मोजमाप मध्यम ते तीव्र कुपोषण दर्शवते. दंडाचा घेर मोजण्यासाठी एक रंगीत पट्टी उपलब्ध आहे.

बाळाचा विकास

बाळाचा विकास म्हणजे, त्याची बुध्दी, भावना आणी सामाजिक पैलूंच्या बाबतीत त्याची कौशल्यं आणि कार्यांचा विकास होय. या घडामोडी मानसिक आणि वर्तणुकीशी निगडीत असतात. त्यामुळं बाळाच्या वाढीची पध्दत नीट पाहणं आणि त्यांचा विकास या दोन्ही गोष्टी पाहणं तितकंच महत्वाचं आहे. त्यासाठी, विकासाच्या महत्वाच्या टप्प्यांची माहिती घेणं आवश्यक आहे. हे टप्पे गाठले जाण्याची एक सामान्य पातळी आहे आणि त्यामुळं प्रत्येक मुलांत ती वेगवेगळी असते. आरोग्य सेवकांनी वाढ आणि ट्प्प्यांची नोंद ठेवलीच पाहिजे म्हणजे, मुलांमधे चांगल्या सवयी लागाव्यात याकरता त्यांना मार्गदर्शन करता येईल.

मुलांची वाढ आणि विकास यांच्यावर विविध घटकांचा प्रभाव पडतो. त्यामधेः अनुवंशिक परंपरा, वय, लिंग, बाळाच्या जन्मानंतर त्याचं आणि मातेचं पोषण, घरातील चांगल्या सोयी, सूर्यप्रकाश, सुरक्षित पाणी-पुरवठा, संक्रमणाला प्रतिंबंध आणि त्यावर नियंत्रण, कुटुंबाचा आकार, जन्मक्रम आणि दोन मुलातलं अंतर, गर्भधारणेदरम्यान घेतलेली काळजी इत्यादी. यापैकी बहुतांश घटकांवर, कुंटुंबाची आणि विशेषतः मातेची सामाजिक-आर्थिक स्थिती यांचा थेट प्रभाव पडतो. सामान्य विकास आणि वाढीला चालना देण्यासाठी हे सर्व घटक लक्षात ठेवणं गरजेचं आहे.

महिलांच्या आरोग्यासाठी दहा प्रमुख समस्या

 १९९५ पासून आपण खूप पुढे आलो आहोत - आणि महिला आणि त्यांच्या कामगिरीचा उत्सव साजरा करण्याची वेळ आली आहे. पण जगात महिलांचे हक्क कसे पूर्ण होतात याचा आढावा घेण्याची वेळ आली आहे - विशेषतः आरोग्याचा अधिकार. १९९५ च्या बीजिंग घोषणापत्र आणि कृती व्यासपीठात देशांनी प्रतिज्ञापत्रांवर स्वाक्षरी केल्यानंतर वीस वर्षांनंतरही, महिलांना अजूनही अनेक आरोग्य समस्यांना तोंड द्यावे लागते आणि आपण त्या सोडवण्यासाठी पुन्हा वचनबद्ध असले पाहिजे.

महिलांच्या आरोग्याशी संबंधित दहा मुख्य समस्या ज्या मला रात्री जागृत ठेवतात ते येथे आहेत:

कर्करोग : महिलांना होणारे दोन सर्वात सामान्य कर्करोग म्हणजे स्तन आणि गर्भाशयाच्या ग्रीवेचा कर्करोग. या दोन्ही कर्करोगांचे लवकर निदान होणे हे महिलांना जिवंत आणि निरोगी ठेवण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. नवीनतम जागतिक आकडेवारी दर्शवते की दरवर्षी सुमारे अर्धा दशलक्ष महिला गर्भाशयाच्या ग्रीवेच्या कर्करोगाने आणि अर्धा दशलक्ष स्तनाच्या कर्करोगाने मरतात. यापैकी बहुतेक मृत्यू कमी आणि मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये होतात जिथे तपासणी, प्रतिबंध आणि उपचार जवळजवळ अस्तित्वात नाहीत आणि जिथे मानवी पॅपिलोमा विषाणूंविरुद्ध लसीकरण करणे आवश्यक आहे. 

प्रजनन आरोग्य : १५ ते ४४ वयोगटातील महिलांमध्ये एक तृतीयांश आरोग्य समस्यांसाठी लैंगिक आणि प्रजनन आरोग्य समस्या जबाबदार आहेत. असुरक्षित लैंगिक संबंध हा एक प्रमुख जोखीम घटक आहे - विशेषतः विकसनशील देशांमधील महिला आणि मुलींमध्ये. म्हणूनच २२२ दशलक्ष महिलांना आवश्यक असलेल्या गर्भनिरोधक सेवा मिळत नसल्यामुळे त्यांना सेवा मिळणे खूप महत्वाचे आहे.

मातृ आरोग्य : गेल्या शतकात गर्भधारणेदरम्यान आणि बाळंतपणादरम्यान काळजी घेण्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात सुधारणा झाल्या आहेत, त्यामुळे आता अनेक महिलांना फायदा होत आहे. परंतु हे फायदे सर्वत्र पसरत नाहीत आणि २०१३ मध्ये, जवळजवळ ३,००,००० महिलांचा गर्भधारणा आणि बाळंतपणातील गुंतागुंतीमुळे मृत्यू झाला. कुटुंब नियोजन आणि काही मूलभूत सेवा उपलब्ध असत्या तर यापैकी बहुतेक मृत्यू रोखता आले असते.

एचआयव्ही : एड्सच्या साथीला तीन दशके उलटूनही, नवीन एचआयव्ही संसर्गाचा फटका तरुणींनाच सहन करावा लागतो. अजूनही अनेक तरुणींना एचआयव्हीच्या लैंगिक संक्रमणापासून स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी आणि आवश्यक उपचार मिळविण्यासाठी संघर्ष करावा लागतो. यामुळे त्यांना क्षयरोग होण्याची शक्यता जास्त असते - कमी उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये २०-५९ वयोगटातील महिलांच्या मृत्यूचे एक प्रमुख कारण.

लैंगिक संक्रमित संसर्ग : मी आधीच एचआयव्ही आणि मानवी पॅपिलोमाव्हायरस (एचपीव्ही) संसर्गापासून (जगातील सर्वात सामान्य एसटीआय) संरक्षणाचे महत्त्व सांगितले आहे. परंतु गोनोरिया, क्लॅमिडीया आणि सिफिलीस सारख्या आजारांना प्रतिबंधित करणे आणि त्यांच्यावर उपचार करणे देखील महत्त्वाचे आहे. उपचार न केलेले सिफिलीस दरवर्षी २००,००० हून अधिक मृत जन्म आणि लवकर गर्भ मृत्यूसाठी आणि ९०,००० हून अधिक नवजात बालकांच्या मृत्यूसाठी जबाबदार आहे.

महिलांवरील हिंसाचार : महिलांवर विविध प्रकारच्या हिंसाचाराचा सामना केला जाऊ शकतो, परंतु शारीरिक आणि लैंगिक हिंसाचार - जोडीदाराकडून किंवा इतर कोणाकडून - विशेषतः घृणास्पद आहे. आज, ५० वर्षाखालील तीनपैकी एका महिलेने जोडीदाराकडून किंवा जोडीदार नसलेल्या व्यक्तीकडून शारीरिक आणि/किंवा लैंगिक हिंसाचाराचा अनुभव घेतला आहे - हिंसाचाराचा त्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर अल्पकालीन आणि दीर्घकालीन परिणाम होतो. आरोग्य कर्मचाऱ्यांनी हिंसाचार रोखण्यास मदत करण्यासाठी तसेच त्याचा अनुभव घेणाऱ्या लोकांना आधार देण्यासाठी सतर्क राहणे महत्वाचे आहे.

मानसिक आरोग्य : पुरावे असे दर्शवतात की महिलांना पुरुषांपेक्षा चिंता, नैराश्य आणि शारीरिक तक्रारींचा अनुभव येण्याची शक्यता जास्त असते - ही शारीरिक लक्षणे वैद्यकीयदृष्ट्या स्पष्ट केली जाऊ शकत नाहीत. नैराश्य ही महिलांसाठी सर्वात सामान्य मानसिक आरोग्य समस्या आहे आणि आत्महत्या हे 60 वर्षांखालील महिलांमध्ये मृत्यूचे प्रमुख कारण आहे. महिलांना मानसिक आरोग्य समस्यांबद्दल संवेदनशील बनवण्यास मदत करणे आणि त्यांना मदत मिळविण्याचा आत्मविश्वास देणे अत्यंत महत्वाचे आहे.

असंसर्गजन्य आजार : २०१२ मध्ये, सुमारे ४७ लाख महिला ७० वर्षांच्या वयाच्या आधी असंसर्गजन्य आजारांमुळे मृत्युमुखी पडल्या - त्यापैकी बहुतेक कमी आणि मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये होत्या. रस्ते अपघात, तंबाखूचा हानिकारक वापर, अल्कोहोल, ड्रग्ज आणि पदार्थांचा गैरवापर आणि लठ्ठपणा यामुळे त्यांचा मृत्यू झाला - युरोप आणि अमेरिकेत ५०% पेक्षा जास्त महिलांचे वजन जास्त आहे. मुली आणि महिलांना लवकर निरोगी जीवनशैली स्वीकारण्यास मदत करणे हे दीर्घ आणि निरोगी आयुष्याची गुरुकिल्ली आहे.

तरुण वयात : किशोरवयीन मुलींना लैंगिक आणि पुनरुत्पादक आरोग्याच्या अनेक आव्हानांना तोंड द्यावे लागते: लैंगिक आजार, एचआयव्ही आणि गर्भधारणा. दरवर्षी सुमारे १.३ कोटी किशोरवयीन मुली (२० वर्षांखालील) बाळंतपण करतात. त्या गर्भधारणा आणि बाळंतपणातील गुंतागुंत ही त्या तरुण मातांसाठी मृत्यूचे एक प्रमुख कारण आहे. अनेकांना असुरक्षित गर्भपाताचे परिणाम भोगावे लागतात.

वयस्कर होणे : घरात अनेकदा काम केल्यामुळे, वृद्ध महिलांना त्यांच्या पुरुष समकक्षांपेक्षा कमी पेन्शन आणि फायदे मिळू शकतात, आरोग्य सेवा आणि सामाजिक सेवांमध्ये कमी प्रवेश असू शकतो. वृद्धापकाळातील इतर आजारांसह, जसे की डिमेंशिया, गरिबीचा धोका जास्त असतो आणि वृद्ध महिलांना गैरवापराचा आणि सामान्यतः खराब आरोग्याचा धोका जास्त असतो.

जेव्हा मी जागी राहून जागतिक स्तरावर महिला आणि त्यांच्या आरोग्याबद्दल विचार करते तेव्हा मला स्वतःला आठवण येते: अलिकडच्या वर्षांत जगाने खूप प्रगती केली आहे. आपल्याला अधिक माहिती आहे आणि आपण आपले ज्ञान वापरण्यात चांगले होत आहोत. तरुण मुलींना आयुष्यात चांगली सुरुवात देण्यामध्ये.

आणि उच्चस्तरीय राजकीय इच्छाशक्तीमध्ये वाढ झाली आहे - जी अलिकडेच संयुक्त राष्ट्रांच्या महासचिवांच्या महिला आणि मुलांच्या आरोग्यासाठीच्या जागतिक धोरणात दिसून आली आहे. काही देशांमध्ये सेवांचा वापर, विशेषतः लैंगिक आणि पुनरुत्पादक आरोग्यासाठी, वाढला आहे. महिलांच्या आरोग्यावर परिणाम करणारे दोन महत्त्वाचे घटक - म्हणजे, मुलींसाठी शाळा प्रवेश दर आणि महिलांचा मोठा राजकीय सहभाग - जगाच्या अनेक भागांमध्ये वाढला आहे.

पण आपण अजून तिथे पोहोचलो नाही. २०१५ मध्ये, अनेक देशांमध्ये, "महिला सक्षमीकरण" हे स्वप्नच राहिले आहे - राजकारण्यांच्या भाषणात केवळ वक्तृत्वपूर्ण भरभराटीची भर पडली आहे. अजूनही अनेक महिला शिक्षित होण्याची, स्वतःचे पालनपोषण करण्याची आणि त्यांना आवश्यक असलेल्या आरोग्य सेवा मिळवण्याची संधी गमावत आहेत, जेव्हा त्यांना त्यांची आवश्यकता असते.

म्हणूनच आरोग्य व्यवस्था मजबूत करण्यासाठी आणि देशांमध्ये मजबूत वित्तपुरवठा व्यवस्था आणि पुरेशा संख्येने प्रशिक्षित, प्रेरित आरोग्य कर्मचारी असतील याची खात्री करण्यासाठी WHO इतके कठोर परिश्रम करत आहे. म्हणूनच WHO, UN आणि जागतिक भागीदारांसह, 9-20 मार्च 2015 रोजी न्यू यॉर्क येथे UN कमिशन ऑन स्टेटस ऑफ वुमन येथे एकत्र येत आहे. चांगल्या आरोग्य सेवा इतक्या महिलांच्या आवाक्याबाहेर ठेवणाऱ्या असमानता दूर करण्यासाठी जागतिक प्रयत्नांचे नूतनीकरण करण्याच्या उद्देशाने 1995 च्या बीजिंग घोषणापत्र आणि कृती मंचात दिलेल्या प्रतिज्ञांवर आपण पुन्हा एकदा विचार करू.

आणि म्हणूनच WHO आणि त्याचे भागीदार महिला, मुलांच्या आणि किशोरवयीन मुलांच्या आरोग्यासाठी एक नवीन जागतिक रणनीती विकसित करत आहेत आणि २०१५ नंतरच्या संयुक्त राष्ट्रांच्या शाश्वत विकास ध्येयांमध्ये महिलांचे आरोग्य समाविष्ट करण्यासाठी काम करत आहेत. याचा अर्थ केवळ लक्ष्ये आणि निर्देशक निश्चित करणेच नाही तर धोरण, वित्तपुरवठा आणि कृतीच्या बाबतीत वचनबद्धता उत्प्रेरित करणे, जेणेकरून भविष्यात सर्व महिला आणि मुलींना - त्या कोणीही असोत, कुठेही राहोत - आरोग्य मिळेल याची खात्री करणे.

आजच्या काळातील टॉप १० सर्वात मोठ्या आरोग्य समस्या कोणत्या आहेत?

 आजच्या काळातील टॉप १० सर्वात मोठ्या आरोग्य समस्या कोणत्या आहेत?

भारताला कुपोषण आणि संसर्गजन्य आजारांच्या समस्यांवर अजूनही मात करता आलेली नाही. शिवाय, देशात असंसर्गजन्य आजारांचा (एनसीडी) वाढता भार दिसून येत आहे. असंसर्गजन्य आजार असे आहेत जे कोणत्याही संसर्गामुळे होत नाहीत तर बदलत्या जीवनशैली आणि पर्यावरणीय घटकांमुळे होतात. अलिकडच्या काळात, केवळ भारतातच नव्हे तर जागतिक स्तरावरही आरोग्याच्या नुकसानात एनसीडींचा मोठा वाटा आहे. भारतात एकूण आजारांच्या ओझ्यात एनसीडीचा वाटा ५०% पेक्षा जास्त वाढला आहे. बहुतेक एनसीडी हे तंबाखूचा वापर, उच्च रक्तदाब आणि सतत पोषण संक्रमण यासारख्या प्रतिबंधित जोखीम घटकांमुळे होतात. हा लेख आज आपण ज्या १० सर्वात मोठ्या आरोग्य समस्यांना तोंड देत आहोत त्याबद्दल बोलतो.

आरोग्य समस्या काय आहेत?

भारत हा जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश असल्याने, दीर्घकालीन आरोग्य समस्यांनी ग्रस्त असलेल्या रुग्णांची संख्याही येथे सर्वाधिक आहे. जीवनशैली, रोग, रोगजनक किंवा प्रदूषण यासारख्या घटकांमुळे शरीराच्या सामान्य चयापचय प्रक्रियेवर परिणाम होतो तेव्हा वैद्यकीय समस्या उद्भवतात. गंभीर आजारी असलेल्या बहुतेक रुग्णांचे वय ६० वर्षांपेक्षा कमी आहे. तरुण लोकसंख्येमध्ये या आरोग्य समस्यांना कारणीभूत ठरणारे घटक खालीलप्रमाणे आहेत:

प्रक्रिया केलेल्या अन्नाचे सेवन

तंबाखू आणि अल्कोहोलचा जास्त वापर

बैठी जीवनशैली

ताण

प्रदूषण

महागडी वैद्यकीय सेवा

भारतातील टॉप १० वाढत्या आरोग्य समस्या

आर्थिक वाढ, जलद शहरीकरण, पर्यावरणीय घटक आणि शारीरिक हालचालींचा अभाव यामुळे आरोग्याच्या समस्या वाढत आहेत. येथे शीर्ष १० वैद्यकीय समस्या किंवा आरोग्याशी संबंधित समस्यांची यादी आहे:

लठ्ठपणा 

भारतात लठ्ठपणा ही एक साथीची रोगराई बनली आहे. शरीरातील अतिरिक्त चरबी ही दृष्टीच्या आतील लठ्ठपणा हा आरोग्यासाठी एक गंभीर धोका मानला जातो. आजकाल लहान मुले आणि प्रौढ दोघेही उच्च बीएमआय, शरीरातील चरबी इत्यादी शारीरिक समस्यांशी झुंजत आहेत. बाहेर खेळण्याचा वेळ कमी करणे, जंक फूड खाणे आणि दिवसभर एसीमध्ये आरामात बसणे यामुळे ३०% पेक्षा जास्त भारतीय मुले लठ्ठ झाली आहेत. 

हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग

हृदयरोग हे भारतातील सर्वात सामान्य आरोग्य समस्यांपैकी एक आहेत आणि मृत्यूचे प्रमुख कारण आहेत. यामध्ये हृदय आणि रक्तवाहिन्यांना प्रभावित करणारे आजार किंवा परिस्थिती समाविष्ट आहेत ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका येतो. भारतीय लोकसंख्येमध्ये रक्तवाहिन्यांमधील अडथळा हा हृदयरोगांना कारणीभूत असलेला सर्वात सामान्य आरोग्य समस्या आहे. अनुवांशिक हृदयरोग वगळता, आहार आणि जीवनशैलीत बदल करून बहुतेक हृदयरोग टाळता येतात.

कर्करोग

हा भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात सामान्य आजार आहे आणि ३० ते ६९ वयोगटातील ७०% मृत्यू या आजारामुळे होतात. भारतात तोंडाचा, स्तनाचा, फुफ्फुसाचा, पोटाचा आणि गर्भाशयाच्या ग्रीवेचा कर्करोग हा सर्वात सामान्य प्रकार आहे ज्यांचे निदान सुरुवातीच्या टप्प्यात झाल्यास त्यावर उपचार करता येतात आणि निरोगी जीवनशैली राखूनही ते टाळता येते. तथापि, उशिरा निदान झाल्यास उपचारांच्या परिणामांवर परिणाम होतो, जे कर्करोगाच्या मृत्यूचे प्रमुख कारण आहे.

दीर्घकालीन श्वसन रोग

उच्च वायू प्रदूषण, धूम्रपान, बायोमास इंधनाचा वापर आणि खराब राहणीमान ही श्वसन रोगांमध्ये वाढ होण्यास कारणीभूत ठरणारी प्रमुख कारणे आहेत जसे की क्रॉनिक ऑब्स्ट्रक्टिव्ह पल्मोनरी डिसीज (सीओपीडी), न्यूमोनिया आणि ब्राँकायटिस. हे आजार मुले आणि वृद्धांमध्ये मृत्यूची प्रमुख कारणे आहेत. 

मधुमेह

जगात मधुमेहाचे सर्वाधिक रुग्ण भारतात असल्याचे ज्ञात आहे. रक्तातील साखरेचे प्रमाण वाढल्याने हे वैशिष्ट्य आहे. आज भारतातील हा सर्वात मोठा आरोग्य धोका आहे ज्यामुळे हृदयरोग, दीर्घकालीन मूत्रपिंडाचे आजार, दृष्टी समस्या इत्यादी अनेक वैद्यकीय समस्या उद्भवतात. सुरुवातीच्या टप्प्यात लक्षणे दिसत नसल्याने मधुमेहाला 'मूक हत्यारा' म्हटले जाते. आज, चुकीच्या जीवनशैली आणि अस्वस्थ खाण्याच्या सवयींमुळे १२ वर्षांच्या मुलांमध्ये मधुमेह हा एक प्रमुख आरोग्य चिंता आहे. 

उच्च रक्तदाब

उच्च रक्तदाब किंवा उच्च रक्तदाब हा भारतातील सर्वात सामान्य वैद्यकीय चिंतेपैकी एक आहे. मेंदूचा झटका आणि हृदयविकाराचा झटका येण्याचे हे प्रमुख कारण आहे. उच्च रक्तदाबामुळे होणारा स्ट्रोक अपंगत्व देखील आणू शकतो किंवा मेंदूच्या कार्यावर परिणाम करू शकतो. हे पुन्हा शारीरिक निष्क्रियता आणि अस्वस्थ सवयींमुळे होते.

दीर्घकालीन मूत्रपिंडाचा आजार

दीर्घकालीन मूत्रपिंडाचा आजार हा लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब, मधुमेह इत्यादी अनेक अंतर्निहित वैद्यकीय समस्यांमुळे होतो. हा एक हळूहळू वाढणारा आजार आहे जो कालांतराने मूत्रपिंड निकामी होण्यास कारणीभूत ठरतो. या आजाराची लक्षणे म्हणजे थकवा, घोट्यांमध्ये सूज, भूक न लागणे आणि त्वचेच्या समस्या. सुरुवातीच्या काळात ही लक्षणे दिसून येत नाहीत. 

प्रजनन आरोग्य समस्या

विशेषतः महिलांना भेडसावणाऱ्या प्रजनन आरोग्याच्या समस्याही वाढत आहेत. भारतात पाचपैकी एका महिलेला प्रजनन समस्यांचा सामना करावा लागतो. बदलती जीवनशैली, तणावपूर्ण कामाचे जीवन, कामाचे जीवन आणि जीवन संतुलन राखण्याचा दबाव आणि महिलांवर करिअर आणि घराची दुहेरी जबाबदारी यामुळे हार्मोनल असंतुलन, मासिक पाळीच्या समस्या, पीसीओएस, पीसीओडी आणि वंध्यत्व यासारख्या प्रजनन आरोग्याच्या समस्यांमध्ये वाढ झाली आहे.

मानसिक आरोग्य समस्या

अलिकडच्या काळात, भारतात नैराश्य, चिंता, ओसीडी, बायपोलर डिसऑर्डर, स्किझोफ्रेनिया आणि पदार्थांचे सेवन यासारख्या मानसिक आरोग्य विकारांच्या प्रकरणांमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे. विविध सामाजिक आणि सांस्कृतिक घटक आणि मानसिक आरोग्यसेवेची उपलब्धता नसल्यामुळे अशा प्रकरणांमध्ये वाढ होते. समुदायाच्या सहभागाला प्रोत्साहन देण्यासाठी सामुदायिक आरोग्य समस्यांना तोंड देणे, प्राथमिक आरोग्यसेवेशी जागरूकता आणि एकात्मता आणणे हे कलंक कमी करण्यास आणि प्रवेशयोग्यतेतील अंतर भरून काढण्यास मदत करू शकते.

समुदाय आरोग्य समस्या

कुपोषण, नवजात मुलांमधील विकार, अतिसार, गोवर, क्षयरोग इत्यादी संसर्गजन्य रोग आणि कमकुवत आरोग्यसेवा पायाभूत सुविधा या काही सामान्य सामुदायिक आरोग्य समस्या आहेत ज्या अजूनही ग्रामीण भारतात आणि कमी उत्पन्न गटांमध्ये प्रचलित आहेत. सरकारने सुरू केलेल्या विविध सामुदायिक आरोग्य कार्यक्रमांमुळे काही सामान्य आरोग्य समस्यांवर उपाय शोधले जात आहेत, परंतु अजून बराच पल्ला गाठायचा आहे.

आरोग्य विम्यासह प्रमुख आरोग्य समस्यांचे व्यवस्थापन

वर चर्चा केलेल्या सर्व प्रमुख आरोग्य समस्या योग्य वैद्यकीय सेवेने रोखता येण्याजोग्या, उपचार करण्यायोग्य आणि उलट करता येण्यासारख्या आहेत. तथापि, जीवनशैलीच्या आजारांवरील उपचारांचा उच्च खर्च लक्षात घेता, विविध प्रकारच्या वैद्यकीय समस्यांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी व्यापक आरोग्य विम्यात गुंतवणूक करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. योग्य आरोग्य विमा पॉलिसी वैद्यकीय उपचार घेत असताना तुमचा आर्थिक भार कमी करू शकते. 

तुम्हाला माहिती आहे का की केअर हेल्थ इन्शुरन्स प्लॅन सर्व प्रमुख गंभीर आजार, हृदयरोग आणि आधीच अस्तित्वात असलेल्या वैद्यकीय परिस्थितींसाठी कव्हर प्रदान करतात? ते जीवनशैलीच्या आजारांचे व्यवस्थापन करण्यास मदत करण्यासाठी वेलनेस बेनिफिट्स देखील देतात. केअर सुप्रीम, केअर सुपर मेडिक्लेम इत्यादी आरोग्य विमा योजनांमध्ये व्यापक कव्हरेज असते जे वैद्यकीय आणीबाणीमुळे उद्भवणाऱ्या अनपेक्षित खर्चांना कमी करण्यात मोठी भूमिका बजावते. केअर हेल्थ इन्शुरन्सने तुमच्या विशिष्ट वैद्यकीय गरजा आणि बजेट पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केलेल्या कस्टमाइज्ड प्लॅन आहेत. आमच्या उत्पादन ऑफर आणि कव्हरबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी तुम्ही आमच्या आरोग्य विमा तज्ञांचा सल्ला घेऊ शकता.