ब्लॉग

पंचकर्म उपचार म्हणजे काय?

डिटॉक्सिफिकेशन

 
 
 

भारतीय आयुर्वेदाने  जगाला अनेक गोष्टी दिल्या आहेत. या गोष्टींमुळे व्यक्तींची जगण्याची पद्धत बदलली आहे आणि त्यांनी आजारांनी भरलेल्या जगातून पूर्णपणे तंदुरुस्त आणि निरोगी जगाकडे प्रगती केली आहे. आयुर्वेदाचे महत्त्व प्रचंड आहे आणि वैद्यकशास्त्राच्या पर्यायी प्रकारांच्या बाबतीत तो मुख्य अभ्यास आहे यात शंका नाही.

आयुर्वेदाची सर्वात प्रख्यात शाखा म्हणजे पंचकर्म. पंचकर्म या नावाचा शाब्दिक अर्थ आहे "पाच क्रिया" ज्याला हे तंत्र पाच विशिष्ट मूलभूत क्रियांवर अवलंबून आहे जे शरीरावर नियंत्रण ठेवते जसे की उलट्या, शुद्धीकरण, निरुहम्, अनुवासन आणि नस्यम्. दुसऱ्या शब्दांत, पंचकर्म उपचार तंत्र हा एक स्तंभ आहे ज्यावर बहुसंख्य आयुर्वेदिक तंत्रे उभी आहेत.

पंचकर्म हे औषधी तेलांच्या वापराने उत्तम प्रकारे कार्य करते जे मानवी शरीरातील अशुद्धता काढून टाकण्यास मदत करते . पंचकर्म हे आयुर्वेदिक मूल्यांचे खरे प्रकटीकरण आहे आणि ते त्याच्या प्रतिष्ठेनुसार जगते.

पंचकर्म उपचार

• ओलेशन: ओलेशनमध्ये शरीरावर तेल किंवा तेलकट पदार्थ वापरणे समाविष्ट आहे. आयुर्वेद मुख्यतः बाह्य वापरासाठी विविध घरगुती आणि खनिज घटकांपासून बनविलेले वेगवेगळे तेल देते. विशेषत: अंतर्गत वापरासाठी वापरले जाणारे तेल आणि तूप याशिवाय. स्निग्ध पदार्थ हे एक व्यवहार्य माध्यम म्हणून पुढे जाते, अधिक सखोल ऊती कशा मिळवायच्या हे शोधून काढतात, शरीराच्या प्रत्येक पेशीमध्ये औषधी घटक वाहून नेण्यात मदत करतात आणि पेशींमध्ये अडकलेले विष बाहेर काढतात.
• फोमेंटेशन: ज्या उपचारांमुळे घाम येतो त्यांना फोमेंटेशन उपचार म्हणतात. ओलेशन उपचारांनंतर फोमेंटेशन उपचार केले जातात. ओलेशन उपचारांनी नाजूक बनवलेल्या ऊती फोमेंटेशन थेरपीने अधिक लवचिक बनतात. फोमेंटेशन थेरपीमुळे ओलेशनमुळे आरामशीर असलेले प्रगल्भ प्रस्थापित विष वितळतात आणि ते शरीरातून बाहेर पडण्यास मदत करतात.

पंचकर्माचे फायदे

• शरीराला पूर्णपणे शुद्ध करते
• विषाक्त पदार्थांपासून मुक्तता
• चयापचय गती
• वजन कमी करणे
• पाचक अग्नीची शक्ती वाढवते
• अवरोधित चॅनेल उघडणे
• मन आणि शरीराला आराम मिळतो
• ऊतींचे कायाकल्प
• रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते
• तणावमुक्त होतो

पाच पंचकर्म उपचार

• वामन
• विरेचन
• बस्ती
• नस्य
• रक्तमोक्षण

वामन:

या उपचारामध्ये, रुग्णाला काही दिवस आत आणि बाहेर ओलेशन आणि फोमेंटेशन उपचार दिले जातात ज्यामध्ये थेरपी आणि काही आयुर्वेदिक औषधे समाविष्ट असतात. एकदा विष वितळले आणि शरीराच्या वरच्या पोकळीत जमा झाले की, रुग्णाला इमेटिक औषधे आणि डेकोक्शन दिले जाते. यामुळे उलट्या होतात आणि शरीरातील ऊतींमधील विष बाहेर टाकण्यास मदत होते. वामन उपचार विशेषतः वजन वाढणे, दमा आणि हायपर ॲसिडिटी यांसारख्या कफ-प्रधान परिस्थितीसाठी सुचवले जाते.

विरेचन:

विरेचनमध्ये, आतड्यांच्या साफसफाईद्वारे विषाचे शुद्धीकरण किंवा विल्हेवाट लावली जाते. या उपचारातही रुग्णाला आत आणि बाहेर ओलेशन आणि फोमेंटेशन उपचार दिले जातात. तेव्हापासून, रुग्णाला आतडे साफ करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी नैसर्गिक शुद्धीकरण दिले जाते जे विषारी पदार्थांचे शरीर शुद्ध करण्यात मदत करते . विरेचन उपचार मूलभूतपणे पित्त-प्रचंड परिस्थितींसाठी निर्धारित केले जातात, जसे की नागीण झोस्टर, कावीळ, कोलायटिस, सेलिआक संसर्ग इ.

बस्ती:

एनीमाद्वारे औषधी पदार्थांचे व्यवस्थापन करणे ही आयुर्वेदाची उपचारात्मक जगासाठी अपवादात्मक वचनबद्धता आहे. उपचाराचे प्रचंड फायदे आहेत, विशेषतः गुंतागुंतीच्या आणि जुनाट आजारांमध्ये. रोगाच्या स्वरूपानुसार, घरगुती डेकोक्शन्स, तेल, तूप किंवा दूध गुदाशयात व्यवस्थापित केले जाते आणि याचा अविश्वसनीय सकारात्मक परिणाम होतो. हा उपचार संधिवात, मूळव्याध आणि बद्धकोष्ठता यांसारख्या वात-प्रधान परिस्थितींविरूद्ध खूप शक्तिशाली आहे.

नस्य:

हे उपचार डोक्याचे क्षेत्र साफ आणि शुद्ध करण्यासाठी अत्यंत प्रभावी आहे. उपचाराच्या सुरूवातीस, डोके आणि खांद्याच्या भागात एक नाजूक मालिश आणि फोमेंटेशन दिले जाते. त्यानंतर, दोन्ही नाकपुड्यांमध्ये अनुनासिक थेंब नियंत्रित केले जातात. हे संपूर्ण डोके क्षेत्र स्वच्छ करते आणि विविध प्रकारचे सेरेब्रल वेदना, डोकेदुखी, केसांच्या समस्या, झोपेचे विकार, न्यूरोलॉजिकल विकार, सायनुसायटिस, तीव्र नासिकाशोथ आणि श्वसनाचे आजार कमी करते.

रक्तमोक्षन:

हे उपचार रक्त स्वच्छ करण्यासाठी उपयुक्त आहे आणि अशुद्ध रक्तामुळे होणाऱ्या आजारांवर व्यवहार्य आहे. हे एका विशिष्ट भागात किंवा संपूर्ण शरीरासाठी केले जाऊ शकते. सोरायसिस, त्वचारोग यांसारख्या त्वचेच्या विविध संक्रमणांमध्ये आणि त्याशिवाय फोड आणि पिगमेंटेशन यांसारख्या स्थानिक जखमांमध्ये ही उपचारपद्धती विशेषतः मौल्यवान आहे.

पंचकर्म चिकित्सा का करावी?

तणाव, नैसर्गिक प्रदूषक आणि खराब जीवनशैलीचे निर्णय शरीरावर प्राणघातक भार टाकतात - जे ऊतक आणि रक्ताभिसरण प्रणालीमध्ये सोडल्यास आरोग्य खराब होते.

पंचकर्म या अध:पतन प्रक्रियेला झपाट्याने वळवते आणि त्याचा प्रभाव खूप लक्षणीय आणि दीर्घकाळ टिकणारा असतो. पंचकर्म मसाज, घरगुती सौना, विशेष खाद्यपदार्थ आणि पौष्टिक निर्देश, मधुर उपवास आणि कोलन उपचारांचा एकत्रित वापर करून शरीराला जमा झालेल्या विषापासून मुक्त करते.

तुमचा स्वतःचा पंचकर्म कार्यक्रम आयुर्वेदिक डॉक्टरांच्या गहन तपासणीने सुरू होतो, जो एखाद्या व्यक्तीच्या आरोग्यानुसार थेरपी लिहून देण्यास तज्ञांना सामर्थ्य देतो. तुमची पंचकर्म औषधे जसजशी प्रगती करत जातील तसतसे तुम्हाला विशिष्ट औषधी वनस्पती आणि मूळ तेले मिसळून घरी वापरण्यासाठी खास आयुर्वेदिक आहार दिला जाईल. हे तुमच्या यकृत आणि पोटाशी संबंधित अवयवांना सजीव करण्यास मदत करतील, त्यांना विषारी पदार्थ शुद्ध करण्यास मदत करतील.

मी पंचकर्म थेरपीकडून काय अपेक्षा करू शकतो?

पंचकर्म शुद्धीकरण प्रक्रिया व्यक्तीवर अनेक प्रकारे परिणाम करते. त्यानुसार, कार्यक्रमादरम्यान, तुम्हाला मानसिक, शारीरिक आणि भावनिक पातळीवर बदल दिसू शकतात. मोठ्या संख्येने रूग्णांना "बरे होणारी आणीबाणी" येते. हा उपचार प्रक्रियेचा एक अतिशय नैसर्गिक भाग आहे आणि आदर्श आरोग्याच्या दिशेने एक फायदेशीर पाऊल म्हणून पाहिले जाऊ शकते.

पंचकर्म उपचाराने शरीर आणि मन शुद्ध होते

आयुर्वेदानुसार, उत्तम आरोग्य जीवनाच्या सर्व भागांवर पूर्णपणे प्रक्रिया करण्याच्या आपल्या क्षमतेवर अवलंबून असते, जे समर्थन देते ते शोषून घेते आणि बाकीचे विल्हेवाट लावते. जेव्हा आपण आपले अन्न, अनुभव आणि भावना योग्यरित्या पचवू शकत नाही, तेव्हा विषारी पदार्थ आपल्या शरीराच्या ऊतींमध्ये एकत्रित होतात, ज्यामुळे असंतुलन निर्माण होते आणि शेवटी आपण आजारी पडतो. पंचकर्म ही एक उत्कृष्ट शुद्धीकरण प्रक्रिया आहे जी साठलेले विष बाहेर टाकते आणि शरीराची नैसर्गिक उपचार क्षमता पुन्हा स्थापित करते.

अग्नी (अग्नी) या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या आपली पचनशक्ती किंवा उर्जा जेव्हा मजबूत असते, तेव्हा आपण मजबूत आणि निरोगी ऊती बनवतो, टाकाऊ वस्तू प्रभावीपणे पुसून टाकतो आणि ओजस नावाचे एक अस्पष्ट अवतार प्रदान करतो. ओजस, ज्याची कल्पना आपल्या सायकोफिजियोलॉजीचा सर्वात खोल रस म्हणून केली जाऊ शकते, ती समज, शारीरिक शक्ती आणि प्रतिकारशक्तीची स्पष्टता आहे. दुसरीकडे, जर आपली अग्नी कमजोर झाली असेल, पचन कमी होते आणि शरीरात विषारी पदार्थ तयार होतात. हा विषारी साठा अमा म्हणून ओळखला जातो.

आरोग्य आणि कल्याणाचा पाया

जेव्हा ama शरीरात जमा होते, तेव्हा ते संपूर्ण फ्रेमवर्कमध्ये चैतन्य, माहिती आणि पोषण यांच्या प्रवाहात अडथळा आणते. आयुर्वेद विषाचा हा संचय सर्व रोगांचे मूळ कारण मानतो. संतृप्त चरबी आणि कोलेस्टेरॉलचे संकलन हे शरीराच्या प्रक्रियेच्या क्षमतेपेक्षा जास्त असलेले एक वैशिष्ट्यपूर्ण प्रकरण आहे. काही काळानंतर, यामुळे रक्तवाहिन्या आणि धमन्यांमध्ये अडथळा निर्माण होतो आणि हृदयविकाराचा झटका देखील येतो.

अन्नाच्या दृष्टीने अग्नी आणि अमा समजणे सोपे असले तरी, तुमचा मेंदू आणि हृदय सतत ऊर्जा आणि माहिती पचवत असतात हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे, सध्या तुमची पचनशक्ती या विचारांना तुमची बुद्धी शोषून घेऊ शकतील अशा विभागांमध्ये विभक्त करण्याचे काम करत आहे. त्याचप्रमाणे, तुमची भावनिक अग्नी तुमच्या भावना आणि भावनांवर प्रक्रिया करण्याचे प्रभारी आहे, ज्यात एखाद्या प्रिय व्यक्तीचे हसणे, कामावर आश्चर्यकारक प्रतिक्रिया किंवा नवीन नातेसंबंधाचा उत्साह यांचा समावेश आहे.

शरीराचे जन्मजात संतुलन पुनर्संचयित करणे

जेव्हा तुमची भावनिक अग्नी कार्यक्षम असते, तेव्हा तुम्ही पोषण करणारी कोणतीही गोष्ट मागे घेऊ शकता आणि बाकीचे काढून टाकू शकता. भावनांचे चयापचय करण्यास असमर्थता न पचलेल्या पोषणाइतकेच विषारी अवशेष तयार करते. खरे सांगायचे तर, दडपलेला आक्रोश, दीर्घकाळ टिकून राहिलेला दु:ख आणि रेंगाळणारी अपराधी भावना अनेकांना शारीरिक आत्मसात करण्याच्या मुद्द्यांपेक्षा जास्त त्रासदायक असते.

चांगल्या आरोग्याचा अनुभव घेण्यासाठी, मजबूत पाचक अग्नि राखणे आणि शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकणे आवश्यक आहे. पंचकर्म हा एक नैसर्गिक उपचार आहे जो शरीराचे अंतर्गत संतुलन आणि उर्जा डिटॉक्सिफाई आणि पुनर्संचयित करतो.

टीप: ताप, जखम आणि गर्भधारणेदरम्यान पंचकर्म उपचार टाळले पाहिजेत. पंचकर्म थेरपीसाठी जाण्यापूर्वी तुम्ही प्रशिक्षित आणि पात्र आयुर्वेदिक डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा जेणेकरून डॉक्टर तुमच्या आरोग्याच्या स्थितीनुसार थेरपी तयार करेल.